Bizim meslekte olanlar Aralık ayını 2024 öngörülerini okuyarak geçirir ki yazacak anlamlı bir şeyleri olsun. Yıllık tahmin yapmak zor. Dünya kaotik bir yer; çok fazla “hareketli aksam” var. Ayrıca “Kelebek Etkisi” gözünüzü çevirdiğiniz her konuda karşınıza çıkıyor. İnsan beyni ancak az sayıda değişkenin değerleriyle oynayarak öngörü yapmaya yeter. Değişken sayısının artması yanında, bir de bilimde en temel kurallardan “ufak hareketlerin sonucu da ufak olur” prensibi Kelebek Etkisi tarafından lağıma atılınca, tahminler de yıldız falına döner.
Siz Kelebek Etkisi nedir, bilir misiniz?
Reuters’e göre: “ Yatırım bankaları ve varlık yöneticilerinin 2024 için borsa ve para birimlerine yönelik öngörüleri yakın zamanda rastlanmamış bir dağılıma yayıldı. Bu fikir çatışmaları büyük ölçüde ABD ekonomisinin resesyona girip dünyayı da beraberinde sürükleyip sürüklemeyeceği konusundaki ayrılığı yansıtıyor”.
Cuma açıklanan ABD tarım-dışı istihdam verisi öncesi baskıya verilen tüm tahminlerin Pazartesi çöpe atılması gerekecek. Hernekadar hafta sonunda işlem yapan vadeli işlemler piyasalarında Fed’in 2024 yılında hızla faiz indireceğine dair fiyatlama değişmediyse de, ABD ekonomisinin umulandan çok daha güçlü seyrettiği ortaya çıktı.
2024 yılı global tahminlerinde Fed ve AMB faizleri kritik rol oynadığı için bu veri pişmiş aşa su kattı da, yatırımcı davranışlarını etkileyeceğini hiç sanmıyorum. Financial Times’da yazan Andy Haldane’ye göre, büyük merkez bankaları son yıllarda kredibilite erozyonundan muzdarip. Powell ve Lagarde’nin sürekli henüz faiz indirimi konuşmak için erken olduğu yönündeki uyarıları ciddiye alınmıyor.
Çünkü, 20ci Yüzyılın başından bu yana ne zaman ekonomi veya piyasalar dara girse, merkez bankaları aynı refleksle tepki gösterdi: Para basalım, daha fazla para basalım.
Merkez Bankalarına güven erozyonu
Bu kez de riskli varlıklarda fiyatlama bu refleksi yansıtıyor. ABD ekonomisinin temel gerçekleri ve Trump’ın başkanlığıyla belirginleşen tarihi jeo-politik kırılmaların dünya ekonomisine etkileri göz ardı ediliyor.
Fed ne zaman ve ne kadar faiz indirir sorusuna cevap bulmak için bu son gözlemden yola çıkmak lazım. Halihazırda enflasyonun patikası hakkında iki taban tabana zıt görüş çarpışıyor. Çoğunluğun savunduğu ilk görüşe göre, Fed ve AMB enflasyonla savaşı büyük ölçüde kazandı. 2024 yılı sonlarında enflasyonun hedef olan yıllık %2’ye yakınsadığı ve yukarı kıpırdanmaya eğilimli olmadığı ortaya çıkacak. Merkez bankalarının önceliği enflasyonla mücadeleden finansal istikrarsızlık ve işsizliği frenlemeye yönlenecek. Bu öncelikler de seri faiz indirimleri gerektiriyor.
FÖŞ’ün de dahil olduğu ikinci gruba göre ise enflasyonu %2’ye düşürmek hiç de kolay değil. İlkin, 21ci Yüzyılda dezenflasyon hatta deflasyona neden olan globalleşme artık yön değiştirdi. Tedarik zincirleri toplam girdi maliyetini minimize etmek yerine, Büyük Güçler arasında çatışmadan kaçınmak ve dost ülkelerden tedarik sağlamak amacıyla yeniden yapılanıyor.
İkincisi – ki bu nokta Türkiye için çok önemli: Enflasyonu -örneğin %10’dan- %3’e indirmek kolay da, o son kilometrede nefesler kesiliyor. Bir uzman, merkez bankalarının ikilemini şöyle tarif ediyor: “Everest’e tırmananlar arsında ölümler son kilometrelerde başlar“.
2024 yılında Gelişmiş Ülkelerde enflasyonun 2023’e nazaran yavaşlayacağını kabul etsem de, 2 yıl süren yüksek manşet enflasyonun beklentileri yükseltmesi ve işgücü piyasasının hala çok güçlü seyri yüzünden Fed kolay faiz indirmez diyorum.
Herkes eleman ararken, işsizlik kolay düşmez
Geçen hafta açıklanan Michigan University -Reuters Tüketici Eğilimleri Anketine göre, 5 yıl vadede TÜFE öngörüsü hala %2.8. Avrupa için böyle bir veri bulamadım, ama bir çok araştırmada Euro-bölgesi’nde %2 enflasyonun 2025’ten önce gerçekleşmeyeceği görüşü hakim.
Hatırlayalım, Fed’in iki misyonu var. İlki, enflasyonu hedefe yakın tutmak. İkincisi ise işsizliğin yükselmesini önlemek. EĞER işsizlik 2024 yılında kayda değer ölçüde yükselmeyecekse, Fed’in tek önceliği enflasyonu %2 veya altına çekmek olacak. İşsizlik de kolay kolay yükselmez. İlkin, ABD ekonomisi 4Ç itibarıyla (Atlanta Fed nowcast) 2024 konsensus tahmin olan yıllık %0.6’nın tam iki misli hızda büyüyor. Ekonomi bu tempoda büyüyünce de, istihdam gereksinimi yüksek seyreder.
İkincisi, ABD ve AB mülteci akımından bıkmış görünseler de, bugünlerde bırakın kalifiyesini, ayak işleirne koşturacak eleman bulmak dahi deveye hendek atlatmaktan güç.
Yazı Syracuse’de geçirdim. Girdiğim her dükkanın kapısında “eleman aranıyor” ilanı vardı hilafsız. Cuma günü de bir kaç gün önce Şikago’dan dönen bir arkadaşla sohbet ettik. Orada da durum aynı, eleman eksikliğinden restoranlar kapanıyor. Avrupa’da ise Almanya’nın eleman sıkıntısını aşmak için göç kurallarını gevşettiğini Avrupa’ya kaçmak isteyen her Türk genci benden iyi biliyor.
Fed 2024 yılının son çeyreğinden önce faiz indirmez
Özetle,
204 yılında enflasyonda “son kilometreyi aşmak” umulandan çok daha zor çıkabilir; ve
istihdam arzında katılık sürer.
Fed FOMC yılın ikinci yarısından önce faiz indirimini gündeme dahi almaz. İlk indirim ise 4Ç’de yapılır. 2024 boyunca Fed faizi en fazla 50 baz puan düşer.
Yıl boyunca finans basını ve yatırım fonları tarafından ihmal edilen bir süreç var: Fed ve AMB’nın bilanço küçültme politikası 2024’te çok can yakacak. Bloomberg’de yer alan bir araştırmaya göre, banka likiditesi hızla daralıyor. Bankalarda en fazla 300-400 milyar dolar atıl likidite kaldı. Bu rezerv de 1Y2024’te tükenir ve mevduat-kredi faizleri Fed kararlarından bağımsız yükselmeye başlar.
2024 yılında en büyük sürprizi Japon Merkez Bankası’nın (BoJ) yapacağını da unutmamak lazım. Japonya’da deflasyon çağı kapandı. BoJ gelecek yıl daha az para basacak. Japon devlet tahvili getirileri yükselince de ABD uzun vadeli DİBS ve Alman Bund fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı yaratacak.
Yani, Fed ve AMB faiz indirse de ekonomik büyüme ve riskli varlıkların performansı açısından asli ölçüt olan “finansal koşullarda gevşeme”, çok arkadan gelecek.
Noel Baba’nın çam ağacının altına koyduğu hediye saatli bomba olmasın?
/*
